Như nội dung các bài viết gần đây chúng tôi có đề cập, yếu tố di truyền là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tiến triển bệnh ung thư vú, trong đó, vai trò của đột biến gen BRCA1,2 thường xuyên được đề cập. Theo thống kê, khoảng 3% trường hợp ung thư vú (khoảng 7.500 phụ nữ mỗi năm) và 10% trường hợp ung thư buồng trứng (khoảng 2.000 phụ nữ mỗi năm) là do đột biến di truyền ở gen BRCA1 và BRCA2.
1. BRCA1,2 là gen gì?
BRCA1 và BRCA2 là những gen mã hóa các protein giúp sửa chữa các DNA bị sai hỏng, và giúp bảo vệ cơ thể khỏi một số bệnh ung thư. Mỗi người đều có hai bản sao của gen BRCA1 hoặc BRCA2, một bản sao được thừa hưởng từ mẹ và một bản sao từ bố. Những biến đổi (đột biến) về trình tự DNA trong BRCA1 hoặc BRCA2 sẽ ngăn cản chức năng sửa sai của chúng, và được gọi là các biến thể có hại. Các biến thể có hại sẽ làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ung thư, đáng chú ý nhất là ung thư vú, ung thư buồng trứng. Một người mang các biến đổi được thừa hưởng từ bố hoặc mẹ được hiểu là đột biến di truyền. Nếu một trong những thành viên trong gia đình đã từng mắc ung thư ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng do đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2, thì các thế hệ tiếp theo có khả năng thừa hưởng cùng một kiểu đột biến trong gen BRCA1 và BRCA2. Vì vậy, cần thực hiện xét nghiệm sàng lọc đột biến BRCA1 và BRCA2 cho các thành viên còn lại.
2. Đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2 làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư buồng trứng ở phụ nữ như thế nào?
Nguy cơ mắc ung thư vú và/hoặc ung thư buồng trứng của phụ nữ tăng lên rõ rệt nếu người đó thừa hưởng đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2 và nguy cơ tiến triển thành ung thư sẽ nhanh hơn so với nhóm không có đột biến. Nguy cơ gia tăng các loại ung thư là khác nhau, tùy thuộc vào kiểu đột biến.
- Ung thư vú: Khoảng 13% phụ nữ nói chung có nguy cơ mắc ung thư vú bởi các nguyên nhân khác nhau. Trong đó, tỷ lệ mắc ung thư vú ở phụ nữ do mang đột biến BRCA1 là 55-72% và 45-69% đối với phụ nữ mang đột biến BRCA2.
Cũng giống như những bệnh nhân mắc ung thư vú bởi nguyên nhân khác, những người đã được chẩn đoán là ung thư vú một bên do đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2 cũng tăng nguy cơ phát triển ung thư ở vú còn lại trong những năm kế tiếp. Nguy cơ ung thư vú còn lại tăng theo thời gian kể từ khi được chẩn đoán ung thư vú một bên, mức nguy cơ là 20-30% sau 10 năm và 40-50% sau 20 năm.
- Ung thư buồng trứng: Khoảng 1.2% phụ nữ nói chung có nguy cơ mắc ung thư buồng trứng. Trong khi đó, nhóm phụ nữ mang gen BRCA1 và gen BRCA2 đột biến có tới lần lượt là 39-44% và 11-17% có nguy cơ mắc ung thư buồng trứng ở độ tuổi 70-80.
Một vài trường hợp thừa hưởng đột biến di truyền gen BRCA1 hoặc BRCA2 không phát triển thành ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng, lý do là:
+ Hầu hết các trường hợp được thừa hưởng biến thể có hại từ cả bố và mẹ, phôi thai sẽ không phát triển.
+ Nếu được thừa hưởng một biến thể có hại từ bố hoặc mẹ, thì họ đồng thời cũng thừa hưởng một bản sao bình thường của gen đó từ bố/mẹ. Ung thư chỉ xảy ra khi xuất hiện một đột biến thứ hai ảnh hưởng đến bản sao bình thường của gen. lúc đó, cả 2 bản sao mang gen BRCA1 hoặc BRCA2 không hoạt động bình thường, dẫn đến nguy cơ ung thư
3. Đột biến gen BRCA1 và BRCA2 và các bệnh ung thư liên quan khác.
Đột biến gen BRCA1 và BRCA2 làm tăng nguy cơ mắc thêm một số bệnh ung thư khác:
- Phụ nữ mang gen đột biến BRCA1 hoặc BRCA2 tăng nguy cơ mắc ung thư vòi trứng và ung thư phúc mạc nguyên phát.
- Nam giới mang đột biến BRCA 1,2 đặc biệt là BRCA 2 có nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.
- Cả nam và nữ mang đột biến gen BRCA1,2 đều có nguy cơ mắc ung thư tuyến tụy cao hơn, mặc dù mức độ gia tăng nguy cơ này so với những cá thể không mang đột biến là nhỏ.
Ngoài ra, một vài kiểu đột biến gen BRCA1,2 có thể gây ra hội chứng thiếu máu Fanconi- Là một bệnh lý về rối loạn hiếm gặp của chức năng ống thận làm cho chức năng thận bị suy yếu, làm dư thừa các chất như glucose, amino acid, phosphate, acid uric, kali... được bài tiết trong nước tiểu. Bệnh làm cho cơ thể chậm phát triển, tổn thương xương, thận gây nguy hiểm đến sức khỏe của người bệnh.
Tài liệu tham khảo:
https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics/brca-fact-sheet
https://www.cdc.gov/genomics/disease/breast_ovarian_cancer/genes_hboc.htm
