Như chúng ta đã biết, đột biến gen BRCA1,2 làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư buồng trứng và một số loại ung thư khác. Ngoài ra, những người thừa hưởng đột biến này có nguy cơ phát triển ung thư vú ở độ tuổi trẻ hơn so với nhóm không có đột biến. Đột biến này có thể xác định bằng xét nghiệm di truyền. Trong bài viết hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu về chỉ định và ý nghĩa của xét nghiệm di truyền xác định đột biến gen BRCA1,2.
1. Chỉ định xét nghiệm.
Thuật ngữ xét nghiệm di truyền dự đoán cập đến xét nghiệm được chỉ định cho đối tượng có tiền sử gia đình nghi ngờ mang đột biến BRCA1,2. Đột biến gen BRCA1,2 tương đối hiếm trong quần thể người khỏe mạnh, vì vậy các chuyên gia khuyến cáo chỉ thực hiện xét nghiệm đối với các trường hợp có nguy cơ. Các trường hợp có nguy cơ mang gen BRCA1,2 đột biến bao gồm các đối tượng mà trong gia đình có người thân mang một trong các đặc điểm:
- Ung thư vú, đặc biệt là các trường hợp ung thư vú trước 50 tuổi;
- Ung thư buồng trứng, phúc mạc hoặc vòi trứng.
- Ung thư tuyến tụy.
- Ung thư tuyến tiền liệt di căn.
- Chủng tộc Do Thái Ashkenazi hoặc Đông Âu.
- Đã biết có người mang đột biến BRCA1 hoặc BRCA2 trong gia đình.
2. Ý nghĩa của xét nghiệm di truyền xác định đột biến gen BRCA1,2.
* Quy trình tư vấn
Khi bệnh nhân đến làm xét nghiệm di truyền dự đoán, họ sẽ có một hoặc hai cuộc hẹn để thảo luận về các vấn đề liên quan đến xét nghiệm, tùy thuộc vào độ tuổi và hiểu biết của họ về thông tin di truyền.
Tại cuộc hẹn đầu tiên, bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn sẽ giải thích gen đột biến là gì, nó được di truyền như thế nào, nguy cơ mang gen đột biến, đánh giá nguy cơ mắc bệnh ung thư liên cùng các lựa chọn sàng lọc ung thư và các biện pháp dự phòng giảm thiểu rủi ro. Bác sĩ sẽ thảo luận với bệnh nhân về thời điểm tiến hành xét nghiệm, các rủi ro và lợi ích của kết quả xét nghiệm di truyền đến tâm lý; cuộc sống sinh hoạt và các mối quan hệ trong gia đình.
Nếu bệnh nhân quyết định làm xét nghiệm, bác sĩ sẽ tiến hành xét nghiệm và hẹn trả kết quả sau một tuần (thường là gặp mặt trực tiếp thay vì thông báo qua điện thoại). Khuyến khích bệnh nhân đi cùng bạn bè hoặc người thân khi đến lấy kết quả.
* Kết quả xét nghiệm.
Sau khi làm xét nghiệm đột biến BRCA1 và BRCA2, kết quả bệnh nhân nhận được có thể là kết quả dương tính, âm tính hoặc một kết quả chưa rõ ràng.
- Kết quả dương tính
Kết quả xét nghiệm dương tính cho thấy người đó mang một trong hai gen BRCA1 hoặc BRCA2 đột biến. Những gen này được gọi là gen “gây gây bệnh” hoặc “có khả năng gây bệnh” và có nguy cơ cao phát triển một số bệnh ung thư. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm dương tính không thể khẳng định gen đó có phát triển ung thư hay không và thời điểm phát triển ung thư. Một số người mang gen BRCA1 hoặc BRCA2 đột biến không phát triển ung thư trong suốt cuộc đời.
Kết quả xét nghiệm dương tính cũng có ý nghĩa rất quan trọng trong việc cảnh báo nguy cơ mang gen đột biến đối với các thành viên trong gia đình và thế hệ tiếp theo.
Tất cả những người có quan hệ huyết thống với người mang gen BRCA12 đột biến sẽ có nguy cơ mang gen đột biến. Ví dụ: anh chị em ruột của người mang đột biến gen cũng có 50% nguy cơ mang gen đột biến.
Rất hiếm khi một cá nhân có kết quả xét nghiệm dương tính với một trong hai gen BCRA1 và BCRA2 đột biến mà không phải do nguyên nhân di truyền từ cha/mẹ. Nếu trường hợp này xảy ra, đây được gọi là đột biến de novo, đột biến mà chỉ xảy ra trong trứng hoặc tinh trùng của bố mẹ cá thể mắc bệnh. Đột biến 'de novo' có thể giải thích những dị tật di truyền mà một đứa trẻ mắc phải trong khi tiền sử gia đình không ai mắc bệnh. Đột biến này có mặt trong tất cả các tế bào của người trưởng thành từ tế bào đó. Con cái của một người mang đột biến de novo sẽ có nguy cơ thừa hưởng đột biến đó, còn anh/chị em của họ sẽ không có nguy cơ này.
Một số biện pháp y tế được cân nhắc ở những người mang đột biến gen BRCA1,2 bao gồm: Sàng lọc nâng cao, phẫu thuật giảm thiểu rủi ro và hóa trị.
Hình: Chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến vú là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được sử dụng để sàng lọc ung thư vú ở một số người có nguy cơ mắc bệnh cao.
- Kết quả âm tính:
Kết quả xét nghiệm âm tính có nhiều ý nghĩa, tùy thuộc vào tiền sử của cá nhân và gia đình của người được xét nghiệm. Nếu kết quả xét nghiệm là âm tính trong khi người thân của họ mang gen BRCA1 hoặc BRCA2 đột biến chứng tỏ rằng người đang được xét nghiệm không thừa hưởng đột biến gen từ gia đình. Một người có kết quả xét nghiệm như vậy được gọi là âm tính thực sự. Nguy cơ mắc bệnh của họ giống nguy cơ mắc bệnh chung của quần thể người khỏe mạnh.
Nếu người được xét nghiệm không có tiền sử mắc bệnh ung thư và người thân của họ không được biết là có mang đột biến gen hay không, thì trong trường hợp này, kết quả xét nghiệm âm tính được coi là “không có thông tin”. Có một số lý do có thể khiến một người nào đó có kết quả xét nghiệm âm tính không đầy đủ thông tin.
- Kết quả mơ hồ hoặc không chắc chắn: Xét nghiệm cho thấy có sự biến đổi trong gen BRCA1 hoặc BRCA2 nhưng không phải đột biến liên quan đến việc tăng nguy cơ ung thư vú. Kết quả xét nghiệm đột biến gen BRCA này là một đột biến có ý nghĩa chưa xác định. Bác sĩ sẽ giải thích những kết quả này và giúp quyết định xem người bệnh và gia đình họ có thực hiện thêm xét nghiệm di truyền hay không.
Ảnh hưởng trực tiếp về mặt y học của xét nghiệm di truyền là rất ít, nhưng việc biết về kết quả xét nghiệm, dù là dương tính hay âm tính, đều có thể có những tác động tiêu cực đối với cảm xúc, các mối quan hệ xã hội, tài chính,... của cá nhân người làm xét nghiệm và những người có liên quan.
Tài liệu tham khảo:
1.A beginner's guide to BRCA1 and BRCA2, The royal marsden, NHS Foundation trust.
2.https://www.cdc.gov/genomics/disease/breast_ovarian_cancer/fam_hist_genes.htm
